Instytut Socjologii

• Studia nad małżeństwem i rodziną ujmowane z punktu widzenia: demograficznego, socjologicznego i feministycznego
• Studia w zakresie feminizmu i gender studies, m.in. feministyczne nurty badawcze; cywilizacje Bliskiego Wschodu w perspektywie feministycznej i postkolonialnej; płeć i seksualność, prawne konteksty płci i seksualności, seksualne obywatelstwo, prawa reprodukcyjne, praca seksualna; nierówności społeczne i doświadczenie dyskryminacji, perspektywa intersekcjonalna; równość płci, polityki równości płci, równość płci w nauce
• Migracje międzynarodowe, rodziny transnarodowe, migracje kobiet, migracje dzieci, mobilność edukacyjna, polityki handlu ludźmi
• Studia nad niepełnosprawnościami
• Socjologia młodzieży i studia nad wchodzeniem w dorosłość, polityka młodzieżowa, praca z młodzieżą (youth work), systemy edukacji w Polsce i na świecie
• Obywatelstwo i demokracja, ruchy społeczne, aktywizm i społeczeństwo obywatelskie
• Biopolityki, polityki zdrowotne i obywatelstwo (społeczne studia nad HIV/AIDS)

• prof. dr hab. Krystyna Slany - kierowniczka Zakładu
• dr hab. Beata Kowalska, prof. UJ
• dr hab. Magdalena Ślusarczyk, prof. UJ
• dr Ewa Krzaklewska
• dr Justyna Struzik
• dr Marta Warat
• mgr Ewelina Ciaputa
• mgr Anna Ratecka

• mgr Anna Bednarczyk
• mgr Jan Klakla
• mgr Radosław Nawojski
• mgr Marzena Ples
• mgr Anna Wróblewska

• dr Katarzyna Wojnicka
• dr Agnieszka Małek
• dr Małgorzata Krywult
• dr Paula Pustułka

• MIC. Men in Care: Workplace support for caring masculinities, EaSi Progress, Komisja Europejska, 2019-2022 (kierowniczka projektu dr Marta Warat, badaczka dr Ewa Krzaklewska)
• ACT. Communities of Practice for Accelerating Gender Equality and Institutional Change in Research and Innovation across Europe, Horizon 2020, 2018-2021 (kierowniczka projektu dr Ewa Krzaklewska, badaczki dr Marta Warat, mgr Ewelina Ciaputa, dr Paulina Sekuła) - http://act-on-gender.eu/
• CHILD-UP. Children Hybrid Integration: Learning Dialogue as a way of Upgrading Policies of Participation (Horizon 2020), 2019-2022 (prof. Krystyna Slany, dr Marta Wart, dr Justyna Struzik, dr Magdalena Ślusarczyk) - https://socjologia.uj.edu.pl/child-up
• TRACKs. Transition Children and Kindergarten, Erasmus+, 2017-2020 (kierowniczka projektu: dr Magdalena Ślusarczyk)
• Disentangling European HIV/AIDS Policies: Activism, Citizenship and Health EUROPACH, Międzynarodowy, HERA– Humanities in the European Research Area, 2016-2019 (kierowniczka projektu dr Agata Dziuban, staż podoktorski - dr Justyna Struzik)
• Mobilizacja społeczna na rzecz praw kobiet świadczących usługi seksualne w Polsce w kontekście transnarodowym, Narodowe Centrum Nauki, nr 016/23/N/HS6/00799, 2017-2019 (kierowniczka projektu mgr Anna Ratecka)
• Niepełnosprawność, macierzyństwo, opieka. Autonomia reprodukcyjna i doświadczenia macierzyństwa kobiet z niepełnosprawnościami w Polsce. Narodowe Centrum Nauki, nr 2015/19/N/HS6/00789, 2016-2019 (kierowniczka projektu mgr Agnieszka Król, opieka naukowa dr hab. Beata Kowalska)

• GENERA. Gender Equality Network in European Research Area, Horizon 2020, 2015-2018 - https://genera-project.com/
• ABC of Youth Work. Erasmus+, Unia Europejska. 2016-2018 - http://abc-of-youthwork.eu/
• TRANSFAM. Doing family in transnational context. Demographic choices, welfare adaptations, school integration and every-day life of Polish families living in Polish- Norwegian transnationality, Fundusze Norweskie, 2013-2016 - http://www.transfam.socjologia.uj.edu.pl/
• GEQ. Gender Equality and Quality of Life. How gender equality can contribute to development in Europe. A study of Poland and Norway, we współpracy z Center for Gender Research (Oslo University), Collegium Medicum UJ i HELSAM (Oslo University), Fundusze Norweskie, 2013-2016 - http://www.geq.socjologia.uj.edu.pl/
• Od kompleksowej diagnozy sytuacji osób niepełnosprawnych w Polsce do nowego modelu polityki społecznej wobec niepełnosprawności - Moduł VI Genderowy wymiar niepełnosprawności, we współpracy z AGH, PFRON 2012-2013
• Równe Traktowanie Standardem Dobrego Rządzenia, Kancelaria Prezesa Rady Ministrów – Biuro Pełnomocnika Rządu ds. Równego Traktowania, Kapitał Ludzki, 2010-2011
• FeMiPol. 6 Framework Programme EU GRANT: Integration of Female ImMigrants in Labour Market and Society. Policy Assessment and Policy Recommendations, 2006-2008

• Academic Network of European Disability Experts (ANED) – ekspertka Agnieszka Król
• Agder Research, Kristiansand, Norwegia Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie
• Centre for Gender Research, Uniwersytet w Oslo
• Centrum Studiów Międzynarodowych, Warszawa
• Fundacja Autonomia
• Fundacja Przeciwko Handlowi Ludźmi i Niewolnictwu La Strada
• Fundacja Przestrzeń Kobiet
• Instytut Europeistyki UJ
• Instytut Spraw Publicznych
• Komitet Badań nad Migracjami PAN
• Komitet Nauk Demograficznych PAN
• Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Krakowie
• NOVA - Norwegian Social Research, Oslo
• Pool of the European Youth Researchers, European Commission and Council of Europe Youth Partnership – członkini dr Ewa Krzaklewska
• Seks Work Polska
• Stowarzyszenie Centrum Edukacji i Profilaktyki Społecznej Parasol
• Stowarzyszenie Strefa Wenus z Milo

• Krzaklewska, Ewa (red.) 2018 w druku. Co nam daje równość? Wpływ równości płci na jakość życia i rozwój społeczny w Polsce, Kraków: WUJ.
• Ślusarczyk, Magdalena, Paula Pustułka, Justyna Struzik (red.). 2018. Contemporary Migrant Families: Actors and Issues. Newcastle: Cambridge Scholars Publishing.
• White, Anne, Izabela Grabowska, Paweł Kaczmarczyk, Krystyna Slany. 2018. The Impact of Migration on Poland. EU Mobility and Social Change. London: UCLPress.
• Slany, Krystyna, Justyna Struzik. 2016. Transfam: Doing Family in a Transnational Context: Demographic Choices, Welfare Adaptations, School Integration and Every-day Life of Polish Families Living in Polish-Norwegian Transnationality. Research Report. Kraków: Jagiellonian University (PUBLIKACJA)
• Slany, Krystyna, Paula Pustułka, Magdalena Ślusarczyk, Eugene Guribye (red). 2018. Transnational Polish Families in Norway: Social Capital, Integration, Institutions and Care. Frankfurt am Main: Peter Lang.
• Joanna Mizielińska, Justyna Struzik, Agnieszka Król, 2017, Różnym głosem. Rodziny z wyboru w Polsce, Warszawa: PWN.
• Warat, Marta, Ewa Krzaklewska, Anna Ratecka, Krystyna Slany (red.). 2016. Gender equality and quality of life. Perspectives from Poland and Norway. Frankfurt am Main: Peter Lang
• Ciaputa, Ewelina, Beata Kowalska, Ewa Krzaklewska, Anna Ratecka, Krystyna Slany, Beata Tobiasz-Adamczyk, Marta Warat i Barbara Woźniak. Równość płci i jakość życia. Raport z badań sondażowych. 2016. Kraków: Uniwersytet Jagielloński (PUBLIKACJA)
• Katarzyna Wojnicka, Ewelina Ciaputa (red.). 2011. Karuzela z mężczyznami. Problematyka męskości w polskich badaniach społecznych, Kraków: Impuls
• Slany, Krystyna, Katarzyna Wojnicka, Justyna Struzik (red.). 2011. Gender w społeczeństwie polskim, Kraków: Nomos
• Slany, Krystyna, Beata Kowalska, Magda Ślusarczyk (red.). 2011. Kalejdoskop genderowy. W drodze do poznania płci społeczno-kulturowej w Polsce, Kraków: WUJ

Historia Zakładu Badań Problemów Ludnościowych wyrasta z długiej tradycji zainteresowań demograficznych w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Odzwierciedlały się one zarówno na płaszczyźnie teoretyczno-badawczej, jak i instytucjonalnej. Już w uformowanej przez prof. Jana Stanisława Bystronia w 1930 roku Katedrze Etnologii i Socjologii podejmowane były wątki demograficzne, rozwijane następnie przez prof. Kazimierza Dobrowolskiego, prof. Pawła Rybickiego i jego współpracowników. W 1957 roku powstała Katedra Socjologii i Demografii UJ, którą kierował prof. Paweł Rybicki.

Warto podkreślić, iż rozwijanie demografii na gruncie socjologii krakowskiej stanowiło jej wyróżnik w skali ogólnopolskiej. Do tamtego czasu nie była ona instytucjonalnie reprezentowana na polskich uniwersytetach. W 1970 roku Katedra wraz z zespołem przeszła do nowo powstałego Instytutu Socjologii, tworząc w jego ramach Zakład Socjologii. Obok Pawła Rybickiego wybitną badaczką i wykładowczynią problematyki demograficznej była prof. Wanda Czarkowska, której uczennicami są prof. Krystyna Slany i dr Krystyna Kluzowa. W oparciu o Katedrę Socjologii i Demografii powstała w Instytucie Socjologii Pracownia Demograficzna, której kierownictwo objęła właśnie Wanda Czarkowska. W latach 1976-1979 pełniła ona również funkcję wicedyrektora Instytutu Socjologii UJ.

Prof. Wanda Czarkowska była cenioną demografką w skali kraju demografem, członkinią Komitetu Nauk Demograficznych PAN, a także wybitną wykładowczynią. Jej wiedzy i umiejętnościom dydaktycznym należy w głównej mierze zawdzięczać wysokie postawienie działu demografii na studiach socjologicznych w UJ. Była również, co należy szczególnie podkreślić, niekwestionowanym autorytetem moralnym, zarówno dla pracowników Instytutu Socjologii, jak i dla studentów. Wanda Czarkowska jest autorką m.in. tak kluczowych prac z dziedziny demografii jak: Prognozy demograficzne, Typy struktur wieku ludności regionu krakowskiego, Elementy demografii (współautorki K. Kluzowa, K. Slany). Prace te należą do kanonu lektur z zakresu socjologii ludności.

Po jej odejściu na emeryturę w 1982 roku Pracownią Demograficzną kierowała dr Krystyna Kluzowa. W ramach działalności Pracowni powstało wiele prac naukowych, prowadzone były także badania empiryczne, realizowane w ramach problemów węzłowych, m.in.
a) Zastosowanie modeli matematycznych w prognozowaniu demograficznym dla małych miejscowości, grant zespołowy nr.11.11980, realizowany pod kierunkiem Wandy Czarkowskiej;
b) Demograficzne i psychologiczno-kulturowe uwarunkowania dzietności rodzin, grant zespołowy nr 11.5 1983 realizowany pod kierunkiem Wandy Czarkowskiej;
c) Małżeństwa powtórne w Polsce, grant zespołowy nr 09.02.1989 realizowany pod kierunkiem dr Krystyny Kluzowej).

W 1989 roku Pracownia Demograficzna została włączona do Zakładu Socjologii Stosowanej i Pracy Socjalnej, kierowanej przez prof. Krzysztofa Frysztackiego.

Formalnie Zakład Badań Problemów Ludnościowych zostaje utworzony w roku 2002 z inicjatywy prof. zw. dr hab. Krystyny Slany w kooperacji z dr hab. Beatą Kowalską. W ramach tego Zakładu w roku 2003 dzięki rozwijanym wcześniejszej badaniom empirycznym i prowadzonej działalności dydaktycznej zinstytucjonalizowana została nowa specjalność w Instytucie Socjologii Społeczno-kulturowa tożsamość płci (w roku 2013 poprzez wejście życie tzw. procesu bolońskiego wszystkie dotychczasowe programy zostają zmienione) oraz studia podyplomowe pod taką samą nazwą, realizowane dzięki funduszom norweskim w latach 2009-2011 (FSS). W ramach tej specjalizacji studentki i studenci zapoznawali się z obiektywnymi, wielowymiarowymi i interdyscyplinarnymi studiami nad płcią prowadzonymi w wymiarze biologicznym, antropologicznym, psychologicznym, społecznym, historycznym, prawnym, etycznym i filozoficznym. Specjalizacja ta wyrastała z zapotrzebowania studentów/ek na tego rodzaju wiedzę i wyraża się przygotowaniem licznych prac na poziomie licencjackim, magisterskim i doktorskim. Powstały ośrodek, nazywany popularnie gender studies staje się jednym z najważniejszych nie tylko w Polsce, ale na świecie, co wyraża się licznymi projektami badawczymi, organizowanymi konferencjami (np. Gender w społeczeństwie polskim, Płeć-ekonomia-migracje, Akademicki Kongres Feministyczny, Kobiece utopie w działaniu) i współpracą z międzynarodowymi instytucjami i uniwersytetami w Europie i USA.

W Zakładzie Badań Problemów Ludnościowych Instytutu Socjologii UJ zrealizowany został projekt badawczy Niepełnosprawność, macierzyństwo, opieka. Autonomia reprodukcyjna i doświadczenia macierzyństwa kobiet z niepełnosprawnościami w Polsce kierowany przez dr Agnieszkę Król, pod merytoryczną opieką dr hab. Beaty Kowalskiej, prof. UJ.

Celem przeprowadzonego badania była intersekcjonalna analiza doświadczeń kobiet z niepełnosprawnościami w zakresie autonomii reprodukcyjnej, macierzyństwa oraz opieki. Ambicją projektu było zrozumienie sposobów, w jakie kobiety z niepełnosprawnościami budują swoją autonomię i podmiotowość w sferze reprodukcji, jak praktykują macierzyństwo, i jak doświadczają bezdzietności. Przedmiot zainteresowania stanowiła także rola czynników ekonomicznych, społecznych i kulturowych w kształtowaniu autonomii reprodukcyjnej kobiet z niepełnosprawnościami oraz to, w jaki sposób konstru¬owane są normy dotyczące praktyk opiekuńczych, jak są one negocjo¬wane i przekraczane.

W obliczu zróżnicowanych podejść teoretycznych do niepełnosprawności w naukach społecznych badania zostały ulokowane w obszarze krytycznych studiów o niepełnosprawności, które cechuje redefiniowanie społecznego modelu niepełnosprawności, zwrot w stronę reżimów sprawności, cielesności, lokalności oraz intersekcjonalność. Ramy teoretyczne wywodzące się z perspektywy intersekcjonalnej pozwoliły na analizę doświadczeń kobiet z niepełnosprawnościami w odniesieniu do społecznych porządków płci i niepełnosprawności. Na podstawie socjologicznych badań dotyczących macierzyństwa i bezdzietności w Polsce syntetycznie przedstawione zostały opisane w literaturze przemiany w tym zakresie oraz główne wątki wyłaniające się z międzynarodowej debaty naukowej dotyczącej rodzicielstwa kobiet z niepełnosprawnościami. W ramach projektu obok analizy materiałów zastanych przeprowadzone zostały jakościowe badania empiryczne tzn. indywidualne, intensywne wywiady pogłębione oraz wywiady grupowe z kobietami z wrodzonymi niepełnosprawnościami ruchowymi i sensorycznymi. Zebrane narracje kobiet bezdzietnych jak i matek, poddane zostały analizie jakościowej.

Centralnymi pojęciami w analizie były koncepcje autonomii, stratyfikacji i sprawiedliwości reprodukcyjnej. Wyniki badania ukazują macierzyństwo kobiet z niepełnosprawnościami w relacji do porządkujących je kategorii: dostępności, praktyk rodzinnych, cielesności oraz instytucji. Przeprowadzone studium omawia mało zbadane zagadnienie bezdzietności wśród kobiet z niepełnosprawnościami, które zbyt często przyjmowane jest za społeczną oczywistość. Zebrane narracje o bezdzietności pozwalają na ujawnienie świata przeżywanego i ukazują go jako złożone, obwarowane tabu doświadczenie. Zostały one przeanalizowane na trzech płaszczyznach: (1) (nie)obecności rodzicielstwa w oczekiwanej trajektorii życia kobiet, (2) cielesności i urefleksyjnienia możliwości ciała, (3) społecznych mechanizmów podtrzymywania bezdzietności kobiet niepełnosprawnych. Jednocześnie przedstawione zostały sposoby odnoszenia się uczestniczek badań do społecznych założeń dotyczących tego, kto może mieć dzieci i kto o tym decyduje. Te złożone doświadczenia kobiet zostały przeanalizowane w kontekście ich położenia na rynku pracy, sytuacji mieszkaniowej oraz stosunkowo często raportowanej przemocy, co pozwoliło na ukazanie uwarunkowań strukturalnych omawianych zagadnień i odniesienie ich do przemian wokół płci i niepełnosprawności.

Wyniki badania zapełniają więc bardzo istotną lukę w polskich naukach społecznych, a jednocześnie oddają głos osobom, które rzadko są proszone o jego zabranie w temacie rodzicielstwa i bezdzietności, co może mieć istotne znaczenie dla tworzenia podnoszenia świadomości społecznej w zakresie praw kobiet z niepełnosprawnościami jak i tworzenia polityk publicznych bardziej odpowiadających na ich potrzeby. Badania wpisują się także w priorytety Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych w zakresie zbierania danych oraz praw dotyczących zdrowia, niedyskryminacji i życia rodzinnego. Ponadto, projekt przybliża szeroki zakres teorii powstających w ramach rozwijających się dynamicznie krytycznych studiów o niepełnosprawności i odnosi wyniki lokalnych badań do międzynarodowych debat naukowych dotyczących przemian teoretycznych wokół definiowania niepełnosprawności. 

O wynikach badaniach można przeczytać więcej w następujących publikacjach:

• Król A. (2018), Niepełnosprawność i sprawiedliwość reprodukcyjna. Zarys wybranych zagadnień dotyczących kobiet z niepełnosprawnościami, Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis, Studia de Cultura.
• Król A., Albin K. (2019), Macierzyństwo – utopia kobiet z niepełnosprawnością? [w:] Slany K. i in. (red.) Utopie kobiet. 100 lat praw wyborczych (1918 - 2018), Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Król A., (2020), Niepełnosprawność, macierzyństwo, opieka. Autonomia reprodukcyjna i doświadczenia macierzyństwa kobiet z niepełnosprawnościami w Polsce, praca doktorska obroniona w Instytucie Socjologii.

W 2021 roku ukaże się monografia podsumowująca wyniki badania.

Zachęcamy też do przeczytania wpisu na stronie International Sociological Association RC06 Faimily Resaerch nt projektu: Disability and transition to parenthood. Mapping disabled women’s experiences in Poland.