Przejdź do głównej treści

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Akademicki Dzień Pamięci

6 listopada, obchodzony od ośmiu lat wspólnie przez krakowskie uczelnie jako Akademicki Dzień Pamięci, łączy w sobie wspomnienie zmarłych członków i członkiń społeczności akademickiej Krakowa z uroczystościami upamiętniającymi ofiary Aktion gegen Universitäts-Professoren – przeprowadzonej w dniu 6 listopada 1939 roku przez niemieckie gestapo akcji bezprawnych aresztowań krakowskich uczonych, znanej powszechnie jako Sonderaktion Krakau. Wynikiem akcji było aresztowanie 183 krakowskich nauczycieli akademickich i profesorów, w tym 155 pracowników Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zatrzymani zostali wywiezieni do obozów koncentracyjnych w Sachsenhausen i Dachau, gdzie kilkunastu z nich straciło życie.


Aresztowanie było precedensem i, jak się okazało, początkiem ciernistej drogi polskiej inteligencji i środowisk twórczych w okresie okupacji, a nie – jak wielu sądziło – odosobnionym przypadkiem. Wydano wówczas wyrok nie tylko na uniwersytet, ale i na całe polskie szkolnictwo stopnia wyższego i średniego – pisze Profesor Andrzej Chwalba w książce Okupacyjny Kraków w latach 1939–1945 1.


W tym roku obchodzimy 83. rocznicę tych tragicznych wydarzeń, których celem było zniszczenie polskiej inteligencji i szkolnictwa. W ramach obchodów w dniu 7 listopada 2022 r. delegacje władz krakowskich i małopolskich uczelni oraz liczne grono pracowników i pracowniczek, doktorantów i doktorantek oraz studentów i studentek złożyły kwiaty i zapaliły znicze na grobach profesorów i naukowców na cmentarzach Rakowickim i Salwatorskim. 

Kwiaty złożono także pod tablicą w koszarach przy ul. Wrocławskiej, gdzie więzieni byli krakowscy profesorowie. Główne uroczystości Akademickiego Dnia Pamięci odbyły się w Auli Collegium Novum UJ. Udział w nich wzięli władze i liczne grono reprezentantów i reprezentantek krakowskich i małopolskich uczelni, członkowie i członkinie rodzin profesorów aresztowanych 6 listopada 1939 roku, przedstawiciele i przedstawicielki władz miasta i województwa. Wykład okolicznościowy zatytułowany Aktion gegen Universitäts-Professoren i jej następstwa jako część wspólnej pamięci społeczności akademickiej, ponad historycznymi i współczesnymi podziałami wygłosił dr Paweł Sękowski. Obchody zakończyło złożenie kwiatów pod tablicami pamiątkowymi w Collegium Novum UJ oraz pod Dębem Wolności.


Udział w Akademickim Dniu Pamięci wzięła także delegacja Instytutu Socjologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, w tym Dyrektor IS UJ Profesor Marta Smagacz-Poziemska. Kwiaty złożono na grobach Profesora Kazimierza Dobrowolskiego pochowanego na Cmentarzu Salwatorskim oraz Profesorów Władysława Kwaśniewicza, Andrzeja K. Palucha i Pawła Rybickiego pochowanych na Cmentarzu Rakowickim.


Więcej informacji o Akademickim Dniu Pamięci 2022 znajduje się na stronie Uniwersytetu Jagiellońskiego.

 

Profesor Kazimierz Dobrowolski był jednym z aresztowanych w dniu 6 listopada 1939 roku. Był profesorem socjologii i etnografii Uniwersytetu Jagiellońskiego, od roku 1935 kierownikiem Katedry Socjologii i Etnologii Uniwersytetu Jagiellońskiego.

W czasie Aktion gegen Universitäts-Professoren, kierownik Głównego Wydziału Ludności i Opieki Społecznej rządu Generalnego Gubernatorstwa dr Fritz Arlt, proponował trzem uczonym: Kazimierzowi Stołyhwie, Jerzemu Smoleńskiemu i właśnie Kazimierzowi Dobrowolskiemu zwolnienie w zamian za podpisanie deklaracji o nieprowadzeniu działalności politycznej i prawdopodobnie wyrażenie zgody na podjęcie pracy na rzecz Niemców. Wszyscy profesorowie odmówili2.

Profesor Dobrowolski został osadzony w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen pod Berlinem, z którego został uwolniony 8 lutego 1940 roku. Wrócił do Krakowa, gdzie prowadził tajne seminarium uniwersyteckie. Po wojnie powrócił do pracy na Uniwersytecie Jagiellońskim.


Więcej informacji o Profesorze Kazimierzu Dobrowolskim znajdą Państwo na stronie Instytutu Socjologii UJ.

_______________________________________________________________________________________

1 A. Chwalba, Okupacyjny Kraków w latach 1939–1945, Wyd. Literackie, 2011.

2 I. Paczyńska, Krakowski i wrocławski etap Sonderaktion Krakau, „Alma Mater. Miesięcznik Uniwersytetu Jagiellońskiego”, numer specjalny 188, listopad 2016.