26 maja 2022 r.
Kilka słów o wykładzie:
Wiedza wspólna, a ściślej rzecz biorąc samowiedza jest podstawą koordynacji działań zbiorowych, a tym samym warunkiem istnienia i funkcjonowania grup i zbiorowości społecznych. Idzie o wiedzę „społeczeństwa” o sobie samym, która umożliwia (trafną) antycypację zachowań innych i definicje sytuacji. „Common knowledge” (teoria stworzona przez Noblistę Roberta Aumanna) precyzyjnie definiuje wspólną wiedzę i problematyzuje procesy jej uwspólniania – do tej teorii będę się odwoływała. W niewielkich grupach i społecznościach, opartych na bezpośrednich interakcjach, tworzenie wspólnej wiedzy przybiera proste formy „agory”, plotki czy wykorzystywania sieci sąsiedzkich do przekazywania informacji, a sama wiedza ma charakter empiryczny, i dodatkowo zakorzeniona jest w terytorium, swojskim krajobrazie, historii rodzinnej, budynkach o szczególnym społecznym znaczeniu – jak kościół czy świetlica.
Powstanie nowoczesnego, masowego społeczeństwa oznacza dodanie nad zróżnicowaną mozaiką społeczności nowego poziomu – „społeczeństwa” sensu largo, epifenomenu państwa narodowego, kształtowanego odgórnie poprzez działania centralnych instytucji i sieć obiektywnych współzależności wynikających z wymiany gospodarczej (rynek), użytkowania wspólnych zasobów (dobra publiczne) itp. Ten rodzaj „społeczeństwa” jest zjawiskiem nowym i nieintuicyjnym. Wiedzy o tej rozległej, wielomilionowej zbiorowości nie da się zbudować oddolnie, na podstawie doświadczenia – dostępny jednostkom wycinek rzeczywistości jest tak niewielki, że nie da się go uogólnić. Co więcej: pojawia się napięcie między przynależnością do różnego rodzaju realnych grup – rodziny, parafii, sąsiedztwa, współpracowników itp., a przynależnością do abstrakcyjnego „społeczeństwa”, które obejmuje wszystkich ludzi i wszystkie te grupy, pozostając jednocześnie poza zasięgiem doświadczenia.
Wytwarzania wiedzy wspólnej – samowiedzy społecznej umożliwiającej funkcjonowanie w rozległej przestrzeni anonimowych, heterogenicznych kontaktów - wymaga nowych narzędzi. W tym właśnie miejscu pojawia się socjologia jako nowa, naukowa forma kształtowania (samo)wiedzy społecznej. I jednocześnie pojawia się luka – napięcie – między wiedzą empiryczną kreowaną w ramach społeczności niższego rzędu a wiedzą naukową o społeczeństwie sensu largo, między wiedzą płynącą z doświadczenia, które zawsze jest konkretne i lokalne, a wiedzą „naukową”, która jest ogólna i zdekontekstualizowana. Ta druga nader często użytkowana jest przez różnych aktorów społecznych – władze publiczne, przemysł czy partie polityczne, co wikła socjologię w grę władzy.
Wiedza socjologiczna ma też moc performatywną – wpływa na świat społeczny w sposób, którego nie kontroluje albo którego się wypiera: dobrym przykładem jest dyskusja, jaką swego czasu wywołała książka „Spirala milczenia” (E. Noelle- Neumann), „The Averaged American” (S. Igo) „The Opinion Makers” (D. Moore), prace Knorr-Cetiny o systemach skopicznych – w tym o „statystycznym wytwarzaniu społeczeństwa”. Czy zatem i w jaki sposób socjologia powinna być – jest – odpowiedzialna za użytek z niej czyniony i za społeczne konsekwencje przenikania jej ustaleń do (samo)wiedzy społecznej? Niezależnie od tego, czy w polskim społeczeństwie poziom zaufania interpersonalnego jest „rzeczywiście” bardzo niski, jakie będą konsekwencje rozpowszechnienia się tego przekonania dla interakcji w przestrzeni publicznej?
Profesor Anna Giza-Poleszczuk
ZACHĘCAMY DO OBEJRZENIA ZAPROSZENIA OD PROFESOR ANNY GIZY-POLESZCZUK NA WYKŁAD!
prof. dr hab. Anna Giza-Poleszczuk - związana od lat 80-tych z Wydziałem Filozofii i Socjologii (od 2020 Wydziałem Socjologii) Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 2012 - 2019 pełniła funkcję prorektor ds. polityki finansowej i rozwoju, a od roku 2020 Dziekan nowopowstałego Wydziału Socjologii. W latach 1994 - 2005 pełniła funkcje Dyrektor działu badań rynku, a następnie Dyrektor Centrum Innowacji na Europę Środkowo-Wschodnią w firmie Unilever. Od lat współpracuje z organizacjami pozarządowymi.
Prowadziła badania finansowane z polskich i zagranicznych grantów, głównie nad przemianami w Polsce i w regionie po roku 1989. Naukowo zajmuje się socjologią teoretyczną i socjologią rodziny.
Ważniejsze publikacje książkowe: (wspólnie z Mirą Marody) Przemiany więzi społecznych: przyczynek do teorii zmiany społecznej (2004, w roku 2018 wydanie poprawione Transformations of Social Bonds. An Outline of the Theory of Social Change), Rodzina i system społeczny. Reprodukcja i kooperacja w perspektywie interdyscyplinarnej (2005), (wraz z zespołem) Gabinet luster. Kształtowanie samowiedzy społecznej w dyskursie publicznym (2013), Uczeń czarnoksiężnika, czyli społeczna historia marketingu (2017).
ZAPRASZAMY DO WYSŁUCHANIA NAGRANIA WYKŁADU!
